نویسنده داستان/ ژول ورن و تفکراتش

ژول ورن بخاطر رمانهای علمی تخیلی شهرت دارد، اکثر طرفداران خصوصا در دهه های گذشته علاقه شدیدی به خواندن آثار او داشتند

آنها کتابهایش را خریداری میکردند و از محتوای عجیب و غریب و ماجراهای شگفت انگیزی که برای شخصیتهای داستان اتفاق میافتد لذت میبردند

از رمانهای معروف ژول ورن میتوان به جزیره اسرارآمیز، دور دنیا در هشتاد روز "بیست هزار فرسنگ زیر دریا" و سفر به مرکز زمین اشاره کرد

که در دوره های مختلف در نسخه های متفاوتی بصورت فیلم یا انیمیشن عرضه شدند و مخاطب از تماشای این آثار لذت برده است

اما ژول ورن را نمیتوان  با یک نگاه ساده نسبت به آثارش تعریف کرد و جنبه های مهم دیگر نظیر دیدگاه او  به سیاست را نادیده گرفت

یکی از مهمترین مواردی که ژول ورن در اغلب آثارش به آنها توجه نشان داده است بحث استعمار طلبی دولت فرانسه در آن زمان است

با نگاهی به شخصیت اصلی داستان (کاپیتان نیمو) در رمان بیست هزار فرسنگ زیر دریا به این پی خواهید برد که او از مشکلات روحی شدیدی رنج میبرد

او به همراه تعدادی از هم بندیهایش از یک زندان مخوف فرار میکند و سپس با ساخت زیر دریایی ناتیلوس هر از چندگاهی انتقامش را از دولت فرانسه میگیرد

در اینجا بد نیست نکته ای در رابطه با زندانی که کاپیتان نیمو و دوستانش در آن اسیر بودند یادآور شویم

این نوع اسارتگاه یا در واقع سیاهچالهای دور افتاده در فیلمهای معروف دیگری هم بارها بروی پرده سینما تصویر کشیده شده است

به عنوان مثال در فیلم پاپیون هم زندانی شبیه به این را دیده ایم که داستان آن هم در رابطه با ظلم و استبداد دولتمردان فرانسوی است

بطور مشخص کاراکتر کاپیتان نیمو به استثمار انسانها توسط دولت وقت فرانسه اشاره مستقیمی میکند

حکومتی که در زمان خود به همراه دیگر سردماداران اروپایی خود از جمله پرتغال سردرمدار نوعی استعمار و استثمار در دنیا بودند

آنها با کشتیهای عظیم به سرزمینهای دور سفر کرده و مناطق وسیعی را فتح میکردند و مردم آنجا را مورد ظلم قرار میدادند

این نوع نگاهی که ژول ورن در رمان بیست هزار فرسنگ به نگارش در آورده در بخش میانی فیلم به خوبی منعکس شده

همچنین بعدها فیلمنامه نویس سعی داشته در دیالوگها و کلام کاپیتان نیمو این سرخوردگی، شکست و جریحه دار شدن روح و شخصیت او را نشان دهد

چیزی که در درون وجود نیمو میجوشد حسی نیست جز انتقام که داستان فیلم هم بر پایه همین انتقامجویی لحاظ شده است

اگر چه در ابتدا به نظر میرسد با یک داستان درام ماجراجویانه سرخوشانه طرف باشیم و تا حدودی هم دیزنی و  کارگردان فیلم به این مسئله دامن میزنند

اما در واقع چنین نیست و مخاطب شاهد یک ماجرا و سرنوشت تراژیک و غمبار در بیست هزار فرسنگ زیر دریاست

اینکه در داستان ژول ورن کاپیتان نیمو یک شخصیت مرکزی است در این مورد هیچ شک و شبهه ای وارد نیست

قرار بر این است بیینده همه داستان را اساسا از تفکر او مشاهده کند، هر چند که در فیلم یک راوی (پروفسور) هم حضور دارد

که البته همین شخص روایت کننده هم تحت تاثیر کاراکتر نیمو و گذشته و دستاوردهای والای علمی اش قرار گرفته و مدام نام او را بر زبان میاورد

البته مخاطب در حین تماشای فیلم متوجه میشود که نویسنده تمام تلاش خود را بکار برده  است تا اثر از حالت تک محوری خارج شود

اما نویسنده با دیدگاهش کاراکترها و اتفاقاتی که برایشان رقم میخورد را  برجسته نشان دهد و بر روی آنها تمرکز بیشتری داشته است

از این میان میتوان به ملوان داستان با بازی کرک داگلاس اشاره کرد که در فیلمنامه ابتدایی تنها یک فرد عیاش و خوشگذران است

حتی زمانی که داگلاس فیلمنامه اولیه را میخواند اظهار ناامیدی و پشیمانی میکند و تصمیم میگیرد در فیلم بازی نکند

سپس این موضوع را با کمپانی در میان میگذارد و دیزنی به او قول میدهد تا به این مسئاله رسیدگی و مشکل برطرف شود

در ادامه همکاری جلساتی را ترتیب داده و درباره فیلمنامه به بحث و گفتگو میپردازند و داگلاس پیشنهاد میکند

به دلیل اینکه مرد اکشن سینمای هالیود آن دوران بوده و در فیلمهای پر زد و خورد موفقی هم نقش  آفرینی کرده است

بد نیست چندین صحنه درگیری و منازعه در فیلم وجود داشته باشد که اینهابه جذابیت ظاهری فیلم و جذب بیشتر تماشاگر کمک میکند

اما نکته اینجاست که همین کشمکش و درگیریها در واقع روند اصلی داستان را دچار اغتشاش و مکثهایی میکند

که خط اصلی فیلم و محتوای داستان که باید حول محور کاپیتان نیمو بچرخد با این اتفاقات و ماجراجوییهای بعضا بی مورد تا حدودی مخدوش میشود

یکی دیگر از نکات مثبت فیلم طراحی تولید آن است

بیست هزار فرسنگ زیر دریا در زمان خود اثر پر خرجی محسوب میشود و حدود 5 میلیون دلار صرف تهیه آن شده است

به این دلیل که سفینه ناتیلوس شبیه سازی میشود و در ادامه دکورهای بسیار عظیمی در 3 استودیو از جمله یونیورسال، فاکس و دیزنی تولید میشود

 که بالای 90 درصد از فیلم داخل همین دکورها فیلمبرداری میشود، به جز صحنه های ابتدایی فیلم (داخل شهر) و جزیره آدمخواران که پیتر لره و کرک داگلاس پس از فرار از ناتیلوس به آنجا پناه میبرند

گفتنی است که مبلغ 5 میلیون به شیوه بسیار خوبی به صاحبان کمپانی بازمیگردد و در زمان اکران به رقمی بالای 17 میلیون دلار دست میابد

از دیگر نکات مهم فیلمبرداری بسیار چشم نواز از زیر دریاست که در آن زمان و با امکانات محدودش کاری مهم و ارزنده بشمار میرفته است

یکی از نکات ضعف فیلمنامه حضور کمرنگ داگلاس در نیمه ابتدایی فیلم است که پس از چانه زنیهای بیشمار موفق میشود

حضور خود را در نیمه دوم فیلم ارتقا بخشیده و تاثیر نقشش را در خط داستانی بیشتر کند که البته پرداخت شخصیت همچنان کمرنگ باقی میماند

نکته ای که شخصا و بصورت سلیقه ای به آن معتقدم (نظر منتقد) اجحاف در مورد پیتر لره در نقش دستیار پروفسور است

بازیگر بزرگی که  پیش ازین برای مخاطب یادآور حس طنز و به همراه آن ترسی است که در فیلمهای نوآر به نمایش گذاشته بود

که متاسفانه فیلمساز در این اثر به درستی از این وجه مثبت و در واقع برگ برنده بازیگر بهره کافی را نمیبرد و همین باعث تلف شدن نقش او میشود

اما نکته جالبی که در مورد فیلم به آن برخوردم  (منتقد) زمانی که دیزنی با ریچارد فلیشر تماس میگیرد و در مورد کارگردانی فیلم صحبت میکند

Walt Disney / Max Fleisher / Richard Fleischer

فلیشر بسیار متعجب میشود ، چرا که پدرش مکس فلیشر صاحب یک کمپانی انیمیشن و رقیب بسیار بسیار جدی دیزنی به شمار میرفت

تا جایی که این دو کمپانی چشم دیدن یکدیگر را نداشتند، بنابراین فلیشر به دیدن دیزنی میرود و از او در مورد این انتخاب سوال میکند

Max Fleischer

آیا با بنده آشنایی کامل دارید و مطلعید که پسر چه کسی هستم که درخواست کارگردانی برای ساخت فیلم خودتان را مطرح کرده اید

دیزنی در پاسخ میگوید که بله با شخصیت شما کاملا آشنا هستم و احساس کردم بهترین انتخاب برای ساخت این فیلم عظیم شما هستید

سکانسهای زیر آب فیلم اکثرا در جزایر باهاماس فیلمبرداری شدند همان مکانی که نسخه صامت فیلم در سال 1916 ساخته شد

از اتفاقات بسیار جالب فیلم در صحنه های زیر دریا حمله ناگهانی یک کوسه به گروه فیلمبرداری و بازیگران است

که بعدها همین صحنه بصورت کاملا ملموس در فیلم مشاهده میشود آن هم بصورتی که بخشی از فیلمنامه بشمار میاید

اما در حقیقت اینچنین نیست و حضور کوسه در فیلم بصورت کاملا اتفاقی رخ میدهد که به دلیل مهیج بودن، فیلمساز این سکانسها را در نسخه اصلی هم جای میدهد

از دیگر نکات جالب فیلم صحنه درگیری کرگ داگلاس و اختاپوس (هشت پا) است که از سکانسهای بسیار مهم و دراماتیک اثر تلقی میشود

که حاوی صحنه اسارت کاپیتان نیمو توسط هشت پا است و در ادامه کرک داگلاس در نقش یک قهرمان او را نجات میدهد

 این صحنه ابتدا در یک دریای آرام و به هنگام غروب فیلمبرداری میشود اما گروه بعد از تماشای آن متوجه میشوند

که تمام ادوات و وسایلی که برای تحرک هشت پا از آنها استفاده میشده بصورت واضح در نسخه نهایی هم دیده میشود و به همین دلیل با صحنه اکشن خوبی مواجه نیستند

سپس دیزنی سر صحنه فیلمبرداری حاضر میشود و زمانی که این مشکل را با او در میان میگذراند پیشنهاد جالبی ارائه میدهد

او معتقد بود که صحنه درگیری هشت پا در هنگام طوفان فیلمبرداری شود که پس از تائید نظریه دیزنی طوفان مصنوعی در استودیو ایجاد میشود

در نهایت این صحنه به هنگام شب و در نور کم و در طوفان دریا و امواج سهمگین البته تصنعی فیلمبرداری میشود تا از لحاظ تکنیکی با مشکلات کمتری مواجه شوند