در سال 1931 میلادی، جمعی از صاحب‌نظران و دوستداران میراث فرهنگی و باستان‌شناختی بشری، در "کنفرانس آتن" به دور هم جمع شدند؛ و به منظور ترویج حفاظت از یادمان‌های هنری و تاریخی، قطعنامه‌ای جهانی تصویب نمودند که مطابق بندِ دهم آن: «بهترین تضمین برای حفاظت از یادمان‌ها و آثار هنری، ریشه در عطوفت و احترام ملت تواند داشت و دولت‌ها موظف‌اند تا خردسالان و جوانان را با آموزش‌دادن، برانگیزانند تا معنا و مفهوم میراث و دارایی‌های فرهنگی خود را دریابند و به حفاظت و حمایت از شواهد تمدنی خود علاقه‌مند شوند» (فلامکی، 1394، ص 303). 

تصویر 1- روی جلد یک آلبوم موسیقی از گروه دهه‌ی هشتادیِ "وندال‌ها"، که بنای تاریخی کُلوسئوم را در پس‌زمینه بصورت تخریب‌شده نمایش می‌دهد!

منبع عکس: [https://www.discogs.com/artist/253313-The-Vandals]

صاحب‌نظران، برای بیان تخریب آثار هنری و تاریخی، از اصطلاح «وَندالیسم هنری و فرهنگی» استفاده می‌کنند.  «وندالیسم» به آن دسته از بزه‌کاری‌هایی گفته می‌شود که هدف اصلی در آن‌ها، ویرانگری عمدی، آگاهانه و خودخواسته‌ی اموال عمومی است. "وَندال‌"ها کسانی هستند که به دلایلی در برابر هرآنچه زیبا و کاربردی و متعلق به همه‌ی مردم است، نوعی گرایش تعمدی به رفتارهای نامسئولانه و تخریب‌گرایانه دارند. "وندالیسم" اغلب ریشه‌های اکتسابی دارد؛ و شرایط اجتماعی، سطح اقتصادی، عدم برخورداری از شرایط مناسب و مساعدِ زیستی در شهرها و شکاف و اختلاف طبقاتی و امور مشابه، تشدیدکننده‌ی آن هستند (کیهان‌پور، 1397، ص 43).

واژه‌ی وندالیسم (Vandalism) از کلمه‌ی "وندال" گرفته شده است. "وندال‌ها" یکی از اقوام ژرمن‌اسلاو بودند که خاستگاهشان از جنوب اسکاندیناوی بود و در سده‌ی پنجم میلادی با تاختن به سوی رُم، نمادی از تخریبِ آبادانی و نابودیِ آثار هنری شدند.

تصویر 2- نمونه‌ای از وندالیسم حکومتی : مجسمه‌ی بزرگ بودای بامیان در افغانستان؛ که سال 2001 میلادی توسط حکومت طالبان با مواد منفجره تخریب شد!

تصویر 3- بازـزنده‌کردن و پُر کردن محل خالی مجسمه‌ی بودای بامیان، به کمک فن‌آوری نورافکن لیزر سه‌بُعدی ــ سال 2015 میلادی

 منبع عکس: [https://www.ibtimes.co.uk/buddha-statues...ns-1505794] 

در خاطرات کودکی ما از برنامه‌های تلویزیونی دهه‌ی شصت، در یک قسمت از سری کارتون‌های "یوگی و دوستان" (محصول استودیوی هانا-باربرا) [+]، شخصیت آقای "وَندال" با آن هیبتِ تخریبگر و وایکینگ‌مآب-اش حضور داشت؛ که بچه‌ها را تشویق به نابودی آثار میراث فرهنگی می‌کرد! هرچند که سرآخر، ناکام می‌ماند و بچه‌ها می‌آموختند تا به جای تخریب ، روش حفاظت و احیای اموال فرهنگیِ خود را در پیش گیرند.

تصویر 4- آقای وَندال، هاکلبری‌هاوند و یوگی

این قسمت در بازپخش و دوبله‌ی جدیدِ این مجموعه‌ی کارتونی از تلویزیون (+)، نمایش داده نشد! دلیل آن یا بخاطر طرز لباس‌پوشیدن و پوشش نامناسبِ آقای وندال بوده است (!) و یا به یک دلیل سیاسی: شاید چون از طریق کاراکترِ "کوئیک‌درا مک‌گرا" به تاریخچه‌ی یک شهر آمریکایی و میراث فرهنگی-اش می‌پرداخت!؟

باری، من این قسمت را با همان دوبله‌ی خاطره‌انگیز قدیمی‌اش از آن ایّام، روی یک کاست ویدئوی بتاماکس داشتم. فرصتی دست داد و توانستم صوتِ دوبله‌اش را روی فیلم باکیفیت‌تری که از اینترنت گرفتم سینک کنم. صدای نسخه‌ی من، چند ثانیه کسری در ابتدای کارتون داشت، که آن را هم همیلتونِ گرامی لطف کردند و از آرشیو شخصی‌شان در اختیارم گذاشتند. ماحصل کار را در آپارات و دراپ‌باکس برای تماشا و دانلود قرار داده‌ام.

منابع مورد استفاده:

ــ فلامکی، محمد منصور (1394). باززنده‌سازی بناها و شهرهای تاریخی. مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران.

ــ کیهان‌پور، محسن (1397). فرهنگ تخریب یا تخریب فرهنگی ...! بررسی نمونه‌هایی از رفتارهای فرهنگی به عنوان عوامل مخرب در آثارِ تاریخی‌ـ‌فرهنگی ایران. ماهنامه باغ نظر، 15 (64): 52-41.