حمله رعد آسا

 نویسنده : مهندس یاشا محمدی رفیع

در زبان آلمانی لغت BLITZ به معنای سریع و لغت KRIEG به معنای جنگ و یا حمله است . با در کنار هم قرار گرفتن این دو کلمه به اصطلاح BLITZKRIEG می رسیم که معنای آن نبرد یا حمله برق آسا می شود.

حمله برق آسا تاکتیک موفق آلمانها طی جنگ جهانی دوم بود ، تاکتیکی که به مدد آن ارتش آلمان موفق به کسب پیروزیهایی درخشان و به یادماندنی شد.

اما اگر بخواهم به ساده ترین شکل بلیتز کریگ را بیان نمایم می توانم بگویم که یک حمله سریع و غافلگیرکننده به خطوط دشمن که با یک تهاجم هوایی سنگین و آتش باری توپخانه به بهترین نحو هماهنگ شده است را تاکتیک بلیتز کریگ گویند.در این حالت دشمن طوری غافلگیر می گردد که گویا توسط رعد و برق مورد اصابت قرار گرفته است.

در جنگ جهانی اول با وارد شدن تیربار و توپهای سنگین ، جریان جنگ به سمت مبارزه ایی ایستا و بی تحرک پیش رفت . دیگر از پیش روی خبری نبود ، در بسیاری از جبهه ها سربازان برای حفاظت خود در سنگرها پناه گرفته بودند.

نیروی سواره نظام عملا کارایی خود را در برابر آتش بارها از دست داد و جریان جنگ به بن بست رسید.در بسیاری از جبهه ها کار سربازان انتظار در سنگرها به جهت پدیدار شدن یک معجزه شده بود.

این معجزه سرانجام انجام شد ، دو سلاح انقلابی پا به میادین جنگ گذاشتند تا خون تازه ایی به رگهای ارتشهای درگیر وارد سازند.

تانک و هواپیما که نسبت به نیروهای سواره نظام و پیاده ، هر دوی آنها در مقابل آتشباری تیربار و توپخانه ، کمتر دچار آسیب می گشتند. سرعت تحرک و قدرت آتش این دو سلاح باعث گردید که دکترین های رزمی تازه ایی در جریان جنگ شکل گیرد.

بعد از پایان جنگ کشورهای مختلف رفتارهای متفاوتی را در رابطه با این دو سلاح نوظهور پیش گرفتند.بسیاری از کشورهایی که دارای نیروی دریایی بودند با ساخت ناوهای هواپیمابر ، موفق شدند که برد موثر حملات هوایی را در جنگهای دریایی و یا زمینی افزایش داده و دیگر محدود به برد توپهای سنگین دریایی نباشند.

در روسیه به دلیل پهناور بودن آن به نیروهای چترباز اهمیت زیادی داده شد و در ضمن ساخت تانکهای سبک و سریع نیز در رئوس برنامه های ارتش قرار گرفت .

برنامه اصلی ارتش انگلستان توسعه و تجهیز  پیاده نظام موتوریزه سریع با قدرت آتش بالا بود و طراحی تانکهای انگلیسی نیز دقیقا مطابق با همین هدف پیش رفت.

اما فرانسه سیاستی عجیب و به دور از خرد پیشه کرد ، نظامیان ارشد فرانسوی به جای آنکه همانند بسیاری از کشورها سعی در توسعه نیروی زرهی و هوایی نمایند ، دست به ساخت استحکامات دفاعی طولانی و پرخرجی همانند خط ماژینو(MAGINOT LINE) زدند.یک خط دفاعی طولانی با سنگرهایی بزرگ ، بانکرهای (سنگرهای بتونی ) زیر زمینی ، تونل و توپهای سنگین.ارتش فرانسه تجهیز و توسعه نیروی زرهی و هوایی را در اولویت دوم قرار داد.

لهستان نیز عملا نیروهای زرهی را جدی نگرفت و ارتش همچنان سواره نظام کلاسیک را حفظ نمود ، در زمینه نیروی هوایی نیز لهستان سرمایه گذاری قابل توجهی انجام نداد.

ارتش آلمان با وجود محدودیتهای شدیدی که پیمان ورسای برای این کشور ایجاد نموده بود،به دلیل روشن بینی بعضی از سران ارشد نظامی ، تلاش بسیار وسیعی را در جهت دستیابی به توان هوایی و زرهی موثر به انجام رسانید. آلمانها سعی نمودند تاکتیکهای جدید و مرگباری را که فاکتورهای اصلی آن نیروی زرهی و هوایی بود ابداع نمایند و در این راستا از ایده های تئوریسینهای نظامی انگلیسی نظیر بازیل لیدل هارت استفاده  های شایانی نمودند.

لیدل هارت معتقد بود که در جنگهای آینده اساس موفقیت در رزمهای زمینی استفاده موثر و گسترده از نیروی زرهی است.

در اوایل دهه 1920 میلادی ، ژنرال فن سیکت یکی از خط دهندگان اصلی در ارتش آلمان ، دکترین جدیدی را وارد خط مشی تاکتیکی ارتش نمود. او معتقد بود که دیگر نباید عملیاتهای نظامی را در حجم گسترده ایی نظیر آنچه که در جنگ جهانی اول انجام می شد ، پیاده سازی کرد بلکه بایستی عملیاتها ، در حجمی کوچکتر توسط نیروهایی که قابلیت تحرک و جابجایی بالایی دارند ، نظیر نیروی زرهی ، صورت گیرد.همچنین او اعتقاد راسخی داشت که یکی از مهمترین عوامل موفقیت در هر حمله ، پشتیبانی کامل و گسترده هوایی از عملیات است.

در سال 1929 یکی از افسران ارتش آلمان ، هاینز ویلهلم گودریان به یکی از مراکز آموزش زرهی مشترک روسیه و آلمان در کازان سفری کرد ، آلمانها به دلیل محدودیتهای پیمان ورسای اجازه آموزش و تحقیقات زرهی را در کشور خود نداشتند به همین دلیل و به خاطر نزدیکی سیاسی دولتهای آلمان و روسیه ، آلمانها موفق شدند که مدارس و مراکز آموزشی و تحقیقاتی خود را در خاک روسیه تاسیس نمایند.

زمانی که افسران و سران ارتش انگلیس بی اعتنا از کنار نظریات لیدل هارت گذشتند ، گودریان به دقت کتابها و مقالات تالیف شده توسط تئوریسینهای انگلیسی را زمینه جنگهای زرهی مطالعه نمود ، او با استفاده از این اطلاعات و تجارب کسب شده در کازان و نقاط دیگر ، تاکتیکهای نوین و مخربی را در رابطه با چگونگی به کارگیری نیروهای زرهی در نبرد های زمینی ابداع نمود.

دو فاکتور باعث شد که نظریات گودریان در ارتش آلمان مورد استقبال قرار گرفته و عملی شوند .

اول آنکه شکست آلمان در جنگ اول جهانی باعث گردیده بود که دریچه افکار بسیاری از سران نظامی آلمان بر روی ایده های نو گشوده شده و از این نظریات استقبال کنند، زیرا نظامیان آلمانی دیگر نمی خواستند در میدان جنگ بازنده باشند.

دومین فاکتور ، به قدرت رسیدن هیتلر در سال 1933 بود ، هیتلر خواهان آن  بود که ماشین جنگی آلمان دوباره به بهترین شکل ساخته و سازماندهی شود ؛ پس او به مردانی نظیر گودریان نیاز داشت . هیتلر همه امکانات لازم را برای گودریان و افرادی همانند او فراهم ساخت ، تا بتواند به ارتش آلمان روح تازه ایی بدمد و در این کار نیز موفق بود.هیتلر برای پیروزی در طرحهای جنگی گسترده خود نیاز به یک ابزار موثر و کارآمد داشت ، با آنکه او در طی جنگ اول جهانی به عنوان یک سرجوخه خدمت کرده بود ، اما درایت و تدبیر او دورنمای خوبی از جنگهای آینده را برایش ترسیم نموده بود ، او می دانست که جریان جنگهای نوین بر خلاف نبردهای کلاسیک جنگ جهانی اول است ، او معتقد بود که ترکیبی از نیروهای پیاده نظام موتوریزه و زرهی است که می تواند ، پیروزی را برایش به ارمغان آورد . دیدگاهی که زمان صحت آن را اثبات نمود.او در جهت رسیدن به این هدف مسیر تاکتیکی و تکنیکی مناسبی را سازماندهی نمود . هیتلر نیازمند مردی بود که بتواند نقطه اتصال تاکتیکی و تکنیکی نظریات او باشد و این مرد کسی جز گودریان نبود ، زمانی که هیتلر با گودریان آشنا شد و نمونه ایی از برنامه های او را به صورت عملی دید به نزدیکانش گفت " بلاخره پیدایش کردم ، این همان کسی است که به دنبالش بودم"

در کنار حمایتهای همه جانبه پیشوا ، گودریان با تلاشی خستگی ناپذیر موفق گردید که نیروهای زرهی آلمان را طوری تربیت و آماده سازی کند که بتوانند در میادین جنگ طرحها و نقشه های او را به بهترین نحو پیاده سازی نمایند. در کنار این امر گودریان همواره با صنایع ، محققین و طراحان در ارتباط نزدیک بود و علاوه بر تصحیح طرحها و ابداعات ، در بسیاری از موارد خود را ه حلهای جالبی را در مسائل تکنیکی پیشنهاد می نمود.

اما بد نیست مروری بر روی  عناصر موفقیت تاکتیک نبرد برق آسای آلمانها داشته باشیم.

• ·      فشار زرهی

 یکی از مهمترین عوامل موفقیت در اجرای تاکتیک بلیتزکریگ آلمانها ، فشار یا تراکم زرهی بود . آلمانها در بسیار از عملیاتها حجم سنگینی از تجهیزات زرهی نظیر تانک ، زره کوب ، توپهای تهاجمی و ... را وارد عمل می کردند تا بتوانند به یک قدرت آتش مهلک و مرگبارکه قابلیت تحرک بسیار بالایی دارد ، دسترسی پیدا کنند.برای درک گوشه ایی از این توان آتش باری بد نیست بدانید که در روز 6 جولای سال 1943  و در حین عملیات سیتادل نیروی زرهی آلمان 500 تن مهمات را به مصرف رسانید ، در کنار نیروی زرهی نیروی توپخانه آلمان در همین روز 2000 تن مهمات را شلیک نمود.

 

 

(( حرکت واحدهای زرهی لشگر توتن کاپف در عملیات سیتادل ))

در چنین حالتی نیروی پیاده نظام دشمن در مواجه با این حجم سنگین از نیروی زرهی عملا درمانده و بی دفاع می شود مگر آنکه در سطحی گسترده مجهز به سلاحهای ضد تانک باشند.

زمانی که جنگ دوم جهانی آغاز شد عملا بسیاری از ارتشهای جهان فاقد یک سلاح ضد تانک موثر بودند و اگر چنین سلاحی نیز وجود داشت تعداد آنها بسیار اندک و ناچیز بود، با پیشرفت جنگ و کسب پیروزیهای برق آسا توسط نیروهای زرهی آلمان ، تمامی ارتشهای درگیر متوجه شدند که غفلت در ساخت انبوه یک سلاح ضد تانک موثر به معنی از دست دادن پیروزی در بسیاری از نبردهای زمینی خواهد بود ، اینگونه بود که در اواسط جنگ دوم جهانی طیف متنوع و گسترده ایی از سلاحهای ضد تانک وارد میادین جنگ شدند که این امر تاثیرات زیادی بر روی تاکتیک بلیتز کریگ گذاشت.

در کنار تراکم زرهی ، آموزش و تربیت خدمه در واحدهای زرهی آلمان با دقت و کیفیت کم نظیری انجام می شد ، سربازان و فرماندهان مورد نیاز از میان بهترین نفرات ارتش آلمان گلچین شده بودند.این دقت و وسواس در آموزش عوامل زرهی حتی باعث شد که راه حل مناسبی برای اجرای تاکتیک حمله برق آسا در مقابل پیاده نظام مجهز به تسلیحات ضد تانک پیاده سازی شود.

ارتش آلمان اولین ارتشی بود که مفهوم واقعی پیاده نظام موتوریزه را به جهان نشان داد ، در این حالت به دلیل تمرینات و آموزشهای مناسب ، حرکت تانکها و سربازان در کنار هم انجام می گردید ، دراین حالت در مواقع لزوم پیاده نظام به کمک تانکها آمده و با استفاده از تسلیحاتی نظیر توپ ، خمپاره و تیربار ، دفاع ضد تانک پیاده نظام دشمن را مورد حمله قرار می دادند.

 

((تصویری از اجرای بلیتز کریگ توسط پیاده نظام موتوریزه لشگر گروس دویچلند))

 

• ·      پشتیبانی سنگین و دقیق هوایی

 آلمانها به تجربه دریافتند که توپخانه کلاسیک برای پشتیبانی و همراهی نیروهای زرهی مناسب نیست زیرا سرعت جابجایی آن بسیار پایین می باشد. به همین دلیل وظیفه حمایت از حمله واحدهای زرهی به نیروی هوایی سپرده شد.طراحان لوفت وافه (نیروی هوایی آلمان نازی ) نیز برای اجرای موثر این وظیفه ، هواپیماهای تخصصی حمله به اهداف زمینی را طراحی نمودند که مشهورترین و مرگبارترین هواپیمای ضد اهداف زمینی اشتوکا نام گرفت.

اشتوکا یک بمب افکن شیرجه ایی یا DIVE BOMBER  بود که می توانست با سرعت و سهولت اهداف مزاحم نیروهای زرهی نظیر واحدهای توپخانه ، سنگرها و استحکامات بتونی ، پیاده نظام دشمن و ... را مورد حمله قرار داده و نابود نمایند.

آلمانها تعداد بسیار زیادی از این بمب افکن را تولید و در حملات برق آسای خود استفاده نمودند . یکی از خصوصیات جالب اشتوکا این بود که زمان شیرجه به سمت هدف برای پرتاب بمب صدای زوزه موتور هواپیما بسیار بلند و مهیب می گردید و اینگونه حتی با صدا نیز ، آلمانها سعی در تخریب روحیه دشمن داشتند.

 

(( بمب افکنهای شیرجه ایی اشتوکا در حال پرواز به سمت خطوط دفاعی ارتش روسیه ))

اما نمی توان از پشتیبانی هوایی صحبت به میان آورد و نامی از چترباز نبرد.

اهمیت واقعی چترباز در میادین جنگ را آلمانها برای اولین بار به جهانیان نشان دادند. در تاکتیک حمله برق آسا وظیفه چتربازان تصرف اهداف کلیدی نظیر پلها تا رسیدن نیروهای زرهی بود.

همانطور که می دانید بزرگترین سد و مانع بلیتز کریگ ، تخریب و انهدام مسیر حرکت نیروهای زرهی است و در این میان پلها فاکتورهایی بسیار کلیدی و حساس می باشند. تخریب یک پل می تواند ساعتها وقت نیروی عمل کننده را گرفته و باعث از میان رفتن عامل غافلگیری شود.وظیفه چتربازان آلمانی تصرف و حمایت از پلها بود البته زمانبندی حمله چتربازان و تانکها طوری صورت می گرفت که بلافاصله بعد از تصرف اهداف توسط چتربازان ، تانکها به حرکت در آمده تا بتوانند به سربازان چترباز پوشش دهند.

هنوز هم کمتر ارتشی در جهان می تواند ادعا کند که ساختار آموزشی و اجرایی آن به گونه ایی است که همانند ارتش آلمان در جنگ دوم جهانی قادر به برنامه ریزی ، زمانبندی و اجرا باشد.

 

 

 

((چتربازان آلمانی در عملیات مرکور))

یکی دیگر از وظایف مهم چتربازان ، تخریب و انهدام دژها و بانکرها بود.تانکها و زره پوشها در مقابل توپهای سنگین دژها آسیب پذیر بودند و تخریب این دژها با روشهای کلاسیک زمان زیادی نیاز داشت ، اما نیروهای چترباز به دلیل تمرینات بسیار ، بسیار ورزیده و توانمند بودند و می توانستند با استفاده از بسته های انفجاری پرقدرت به راحتی دژها ، بانکرها را تخریب کرده و از بین ببرند.

 

(( تخریب و تصرف دژ ابن امیل به دست نیروهای چترباز آلمانی ))

 

• ·      ارتباطات رادیویی

در سال 1940 که حتی فرماندهان ارشد فرانسوی نیز امکانات ارتباط رادیویی را در اختیار نداشتند در هر تانک یا هواپیمای آلمانی سیستم های ارتباط رادیویی و بی سیم موجود بود و این امر به دلیل وقوف فرماندهان آلمانی به اهمیت یک سیستم ارتباطی کارا و موثر بود.

به مدد سیستم های ارتباطی رادیویی بود که فرماندهان آلمانی قادر به هدایت و کمترل حجم عظیمی از نیروها و هماهنگی سازی آنها بودند.

 

(( ژنرال گودریان در حال هدایت نیروها از طریق سیستم ارتباط بی سیم))

 

 

• ·      انعطاف پذیری

یکی از مهم ترین عوامل کسب پیروزیهای برق آسا ، انعطاف پذیری نیروهای زرهی بود . مهم ترین عامل انعطاف پذیری این بود که فرماندهان واحدهای زرهی آلمان مجبور به تبعیت و پیروی از یک مسیر دیکته شده و ثابت نبودند.آنها در انتخاب تاکتیک خود آزاد بودند و می توانستند بسته به شرایط و موقعیت هر نوع طرحی را که مناسب و نتیجه ساز به نظر می رسید ، پیاده نمایند.

 

 

• ·      ابتکار عمل و غافلگیری

سرعت حرکت و شدت آتش نیروهای عمل کننده آلمانی در زمان اجرای تاکتیک بلیتز کریگ به نحوی بود که باعث غافلگیری دشمن شده و ابتکار عمل را به فرماندهان آلمانی می سپرد.

نیروهای زرهی آلمان یادگرفته بودند که چگونه بایستی نیروهای دشمن را دور زده و خطوط پشتیبانی را قطع نمایند و سپس واحدهای بزرگ دشمن را به واحدهایی کوچکتر تقسیم نموده و سپس آنها را منهدم نماید.

 

• ·      سهولت اجرا

حمله برق آسا به هیچ عنوان یک تاکتیک پیچیده و صعب الاجرا نبود ، اجرای این تاکتیک به دلیل ظهور و پیشرفت تسلیحاتی نظیر تانک و هواپیما و فن آوریهایی  همانند ارتباطات رادیویی به راحتی و سهولت قابل پیاده سازی بود.

فرماندهانی نظیر ژنرال مانتویفل ، ژنرال گودریان و یا مارشال اروین رومل این تاکتیک را با چنان مهارت و سهولتی اجرا می کردند که نیروهای دشمن جز تسلیم و تحسین قادر به انجام کار دیگری نبودند.

کار این تاکتیک به جایی رسید که فرماندهان بلند پایه آمریکایی ، انگلیسی و روس دقیقا دست به تقلید و تکرار آن زدند ، به عنوان مثال فرماندهان بلند پایه روس دقیقا به سمت تولید تانکهایی با مشخصات تانکهای آلمانی رفتند تا بتوانند بر ضد آلمانها بلیتز کریگ را اجرا نمایند در کنار این امر روسها هواپیمایی به نام اشتور مویک را طراحی و تولید نمودند که وظیفه و عملکردی همانند اشتوکا داشت.

 

(( هواپیمای حمله به اهداف زمینی اشتورمویک یا IL2))

 

• ·      تفوق هوایی

برتری هوایی نیز از عوامل بسیار مهم و حیاتی در اجرای موفقیت آمیز حمله برق آسا بود ، آلمانها تا زمانی که فرمانروای آسمان بودند زمین را نیز تحت کنترل داشتند .

نیروهای متفقین در اولین قدم برای خنثی سازی این تاکتیک ، سعی نمودند تا برتری هوایی آلمانها را از بین ببرند و گذشت  زمان نیز این امر را به اثبات رسانید. زمانی که آلمانها به دلیل گسترده شدن جبهه جنگ برتری هوایی را از دست دادند کسب پیروزیهای زمینی نیز دیگر به راحتی امکانپذیر نگردید.

هم اکنون نیز مطابق نظر تئوریسینهای نظامی ، برنده بلامنازع میادین نبرد ، نیرویی است که از لحاظ هوایی و موشکی برتری داشته باشد و جا دارد که سران نظامی کشور عزیزمان ایران بر این امر دقت مضاعفی داشته باشند.

• ·      تدارکات

یکی از عناصر بسیار مهم و به نوعی بحرانی در اجرای تاکتیک بلیتز کریگ ، تدارکات است.

آلمانها در حملاتی که به لهستان ، فرانسه ، یوگوسلاوی و یونان داشتند به نحو موثر و بی سابقه ایی در امر تدارکات واحدهای عمل کننده ، موفق بودند.

اما در حمله به روسیه آلمانها با شرایطی کاملا متفاوت با اروپا ، در زمینه تدارکات برخورد نمودند.

بر خلاف اروپا ، مسیرها بسیار طولانی بود و جاده ها نیز بطور وحشتناکی خراب بودند. زمستانهای مخوف روسیه نیز به همه مشکلات قبلی اضافه شد و آلمانها را در جهنمی یخ زده زمینگیر نمود.

تجهیزات و ماشین های درگیر در امور تدارکات ارتش آلمان همگی برای شرایط و مشخصه های جغرافیایی اروپا طراحی شده بودند و همین امر باعث ایجاد مشکلات بسیاری برای ارتشهای پیاده نظام و زرهی در حین اجرای عملیاتهای محوله بود.

پیاده نظام به حجم زیادی غذا و آب و مهمات نیاز داشت ، نیروهای زرهی نیز به حجم بالایی سوخت و قطعات یدکی نیازمند بودند به خصوص تانکهای تایگر و پانتر نسبت به تانکهای قدیمی تر به حجم بسیار بالاتری سوخت نیاز داشتند.

نیروی هوایی آلمان تمام تلاش خود را به کار بست تا بتواند به امر تدارکات نیروهای زمینی حداکثر کمک رسانی را انجام دهد اما در حمله به کرت بسیاری از هواپیماهای تدارکاتی آلمان از دست رفته بود و همین امر باعث شد که نیروی هوایی با وجود تلاش بسیار نتواند مشکل تدارکات جبهه روسیه را حل نماید.

طراحان و متخصصین آلمانی بعد از تجربه اولین زمستان روسیه ، بلافاصله مشغول به طراحی تجهیزات موتوریزه مناسب جبهه روسیه شدند اما دیگر دیر شده بود ، کمر ارتش آلمان در حال خرد شدن بود.

 

(( نمونه ایی از کامیونهای ساخت اسکودا ویژه جبهه روسیه ))