چند روز پیش از برای تجدید خاطرات دوران کودکی پای تماشای فیلم سینمایی نوستالژیک آوار نشسته بودم و مثال اغلب دوستان کلافه از گرمای تابستان، بناگه نکته ای در لابلای تماشای فیلم بذهنم رسید که با بیان مقدّمه ای کوتاه به عرض شما بزرگواران میرسانم باشد که مورد استفاده قرار گیرد.
معماری سنتی ایرانی بعنوان یکی از نسل های پایدار معماری، دارای ویژگیهایی بخصوصی است که در مقایسه با معماری دیگر کشورهای جهان از ارزشی ویژه برخوردار گردیده است: چون طراحی و پوشش مناسب ،محاسبات دقیق و رعایت مسائل فنی و علمی و تزئینات گوناگون که در عین بی آلایشی بسیار باشکوه وبا عظمت جلوه میکند.
یکی از بزرگترین مزیت های معماری سنتی برخلاف معماری های امروزی توجه دقیق به شرایط اکولوژیکی و زیست محیطی و کارایی انرژیهای تجدید پذیری چون هوا و نور و حرارت آفتاب است که بسته به تفاوت اقلیمی و تغییرات آب و هوایی هماره بدنبال آسان زیستی و کاهش هزینه های زندگی بوده است برخلاف معماری های امروزی که بر پایه ی استفاده از انرژیهای تجدیدناپذیری چون سوخت فسیلی طراحی میشود و بالطبع هزینه های زندگی را نیز بالا میبرد.
خیلی از دوستان چنانچه واژه ی حوض به گوششان بخورد بی درنگ پرنده ی خیالشان به سمت حیاطهای بزرگ بناها و خانه های  سنتی پر میکشد ،اما شاید از فلسفه ی ساخت حوض و حوضچه هایی در داخل این بناها به زیر گنبد هایی سر باز بی خبر باشند؛

در مناطق گرمسیر اکثرا، در داخل خانه ها و بناهای عمومی ،حوض خانه ای مرکّب از گنبد و حوض با محاسبه ای دقیق بر سر راه هوای انتقالی پیرامون بنا ساخته میشد بشکلی که جریان هوای گرم از طریق دریچه ی باز تعبیه شده بر سر گنبد،داخل بنا گردیده و پس از برخورد به سطح آب حوض در طول بنا پراکنده شود بدین طریق جریانی از هوای مطبوع و خنک  هماره در داخل آن بنا برقرار بوده و رطوبت مورد نیاز سرا را تأمین میکرد درست همانکاری را که کولرهای آبی و گازی البته با صرف هزینه های سرسام آور و کمر شکن بلطف آرتیشکت های پر ادعای امروزی انجام میدهد...

لوکیشن مرکزی فیلم سینمایی آوار در واقع حوضخانه ای است با معماری ناب ایرانی که در باور پذیری روایت فیلم برای بیننده نقش بسزایی بازی میکند، هرچند بنظر میرسد بصورت عامدانه و آگاهانه جهت پیشبرد داستان فیلم ،تصویری واحد از حوض و گنبد آن در یک قاب از دوربین گنجانده نمیشود.

گوشه هایی از فیلم سینمایی آوار(1364) به کارگردانی سیروس الوند - حوضخانه ی محمود خان